نقش جوامع محلّی در حفاظت از گونه‎های در خطر انقراض حیات وحش (مطالعة موردی: گوزن زرد ایرانی در استان خوزستان)

گوزن زرد ایرانی، به عنوان یک گونة در خطر انقراض، به صورت طبیعی تنها به گسترة کوچکی از زیستگاه‎های پیرامون رودخانه‎های دز و کرخه در استان خوزستان محدود شده است. در حال حاضر، اطّلاعات قابل استناد چندانی در مورد وضعیّت بوم‎شناختی این گونه در زیستگاه‎های طبیعی در دسترس نیست. هدف از پژوهش حاضر، دستیابی به یک ارزیابی قابل اتّکا از سطح دانش جوامع محلّی و اهمّیّت حفاظتی گوزن زرد ایرانی در میان جوامع یاد شده است. به این منظور، با استفاده از 500 پرسشنامة پاسخ‎دار، همراه با مصاحبة حضوری و توزیع تصادفی - سیستماتیک، نظرات ساکنین محلّی شهرستان‎های دزفول، اندیمشک و شوش (27 مرکز جمعیّتی) دریافت شد. بیش از 56% مشارکت‎کنندگان از حضور گوزن زرد در پیرامون دز و کرخه آگاهی نداشتند. حدود 4/16% پاسخ‎دهندگان (عمدتاً افراد مسن) ادّعا کردند که گوزن زرد را در زیستگاه‎های طبیعی منطقه مشاهده کرده‎اند. حدود 73% پرسش‎شوندگان اعلام کردند که برای مشاهدة این گوزن در زیستگاه‎های طبیعی منطقه، تمایل زیاد یا خیلی‌زیادی دارند. بیش از نیمی از افراد سطح تمایل به پرداخت خود به منظور یک‌بار مشاهدة گوزن زرد را بین 40000-20000 ریال اعلام نمودند. بیشتر افراد (4/86%) مهم‎ترین عوامل تهدیدکنندة این گونه را، شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه می‎دانستند. تضمین حفاظت و بقای پایدار گوزن زرد برای بیشتر افراد (8/67%) از اهمّیّت زیاد یا خیلی‌زیاد برخوردار است. سطح تمایل به پرداخت به منظور تشکیل یک صندوق مالی برای حفاظت بهتر این گوزن، سالیانه مبلغی بین 300000-20000 ریال برآورد شد. در نظر گرفتن رویکردهایی مانند افزایش دانش جوامع نسبت به اهمّیّت زیستی و حفاظتی گوزن زرد ایرانی و معرّفی آن به عنوان یک گونة کشتی پرچم‎دار و استفاده از پشتوانه حمایت‎های مردمی می‎تواند موفّقیّت‎های بیشتری را در مدیریت گونه به دست دهد.